Τροχαία ατυχήματα από κακοτεχνίες σε οδούς
Ευθύνη ΟΤΑ – Δημοσίου
Ευγενία Β. Πρεβεδούρου
Καθηγήτρια Νομικής Σχολής ΑΠΘ
Διοικητικό Δίκαιο
Ι. Σύντομη περιγραφή των χαρακτηριστικών της αστικής ευθύνης του Δημοσίου και των ΝΠΔΔ
- Με τον όρο αστική ευθύνη του Δημοσίου εννοούμε την υποχρέωση του Δημοσίου ή των ΝΠΔΔ να αποκαθιστούν – συνήθως με την μορφή της αποζημίωσης σε χρήμα– τις ζημιογόνες συνέπειες που προκαλούν οι παράνομες πράξεις, παραλείψεις ή υλικές ενέργειες των οργάνων τους υπό τους όρους και τις προϋποθέσεις που θέτουν ιδίως οι διατάξεις των άρθρων 105-106 ΕισΝΑΚ[1]. Η ολοκληρωμένη και χωρίς περιορισμούς θεσμική αναγνώριση της υποχρέωσης αυτής πραγματοποιήθηκε νομολογιακά ήδη πριν από την εισαγωγή του Αστικού Κώδικα (ΑΠ 11/1858)[2].
2.Υπό την πίεση της θεωρίας, η νομολογία, λίγα χρόνια πριν τη θέσπιση των κανόνων του Αστικού Κώδικα, άρχισε σταδιακά να εγκαταλείπει τους κανόνες του ιδιωτικού δικαίου σχετικά με την αστική ευθύνη του Δημοσίου και να στρέφεται στους κανόνες του δημοσίου δικαίου. Χαρακτηριστικό είναι το ακόλουθο σκεπτικό της απόφασης του Αρείου Πάγου 20/1929: «Η εν τη περιπτώσει ταύτη ευθύνη του Κράτους κρίνεται επί τη βάσει των κανόνων ουχί του ιδιωτικού αλλά του δημοσίου δικαίου, καθ’ όσον η έναντι του Κράτους σχέσις του υποστάντος την ζημίαν ιδιώτου…. δεν είναι εκ των διεπομένων υπό των ορισμών οίτινες ανήκουσιν εις το ιδιωτικόν δίκαιον, καθ’ ό σχέσις εν η η Πολιτεία παρίσταται ως φορεύς της ιδίω δικαίω προσηκούσης αυτή ανωτάτης εξουσίας και ης η εξάσκησις τη ανήκει ουχί ως υποχρέωσις έναντι εκάστου των κατ’ ιδίαν μελών αυτής, αλλά χάριν του συμφέροντος της ολότητος και προς εκπλήρωσιν του προορισμού ταύτης». Ενδιαφέρον παρουσιάζει και η ακόλουθη τοποθέτηση του Ελευθερίου Βενιζέλου κατά τις προπαρασκευαστικές εργασίες του Αστικού Κώδικα: «Πρέπει να είμεθα προσεκτικοί πολύ εις την επιβολήν ευθυνών του κράτους. Εάν είχαμεν ένα κράτος πλούσιον, πολύ καλά, αλλά το κράτος μας είναι πτωχόν. Εάν εκ της διατάξεως, την οποίαν θα θέσωμεν, επιβάλωμεν βάρη δυσβάστακτα εις τον Ελληνικόν Λαόν, θα υποφέρη πάλιν ο Ελληνικός Λαός».
- Οι συντάκτες του Αστικού Κώδικα επέλεξαν την υιοθέτηση άκρως προστατευτικού καθεστώτος για τον – κατά κανόνα – ασθενέστερο διοικούμενο, δηλαδή συστήματος αμιγούς αντικειμενικής αστικής ευθύνης. Εν προκειμένω η ευθύνη ενεργοποιείται, σε αντιδιαστολή προς τις διατάξεις του άρθρου 914 ΑΚ περί αδικοπρακτικής ευθύνης, σε βάρος του Δημοσίου χωρίς να απαιτείται οποιοδήποτε πταίσμα από την πλευρά του κρατικού οργάνου που προέβη στη ζημιογόνο πράξη, είτε με τη μορφή δόλου είτε ακόμη και με τη μορφή της αμέλειας. Η νομολογία των πολιτικών δικαστηρίων, αρχικά, και, στη συνέχεια, των διοικητικών δικαστηρίων ενίσχυσε το νομικό καθεστώς της αστικής ευθύνης του Δημοσίου, αναγνωρίζοντας και διασαφηνίζοντας πλήρως τη συνταγματική του κατοχύρωση[3].
- Η ιδιαιτερότητα της θέσης και της λειτουργίας της Διοίκησης στην έννομη τάξη κατάστησε αναγκαία την πρόβλεψη ειδικού νομικού καθεστώτος της αστικής ευθύνης του Δημοσίου, λόγω αδυναμίας εφαρμογής του άρθρου 914 ΑΚ, με έμπνευση από τον αστικού δικαίου θεσμό της πρόστησης. Βασικό χαρακτηριστικό της είναι ο αντικειμενικός χαρακτήρας. Το νομικό καθεστώς συμπληρώνεται με την εφαρμογή ορισμένων διατάξεων του ΑΚ, ειδικότερα των άρθρων 298, 300, 929, 930, 931 και 932 ΑΚ, που αφορούν τον προσδιορισμό της αποζημίωσης. Η αστικής ευθύνη του Δημοσίου και των ΝΠΔΔ, στην οποία εντάσσεται και η ευθύνη από τροχαία ατυχήματα προκαλεί διαφορές ουσίας. Πρόκειται για τομέα όπου δικαιολογείται η απηρχαιωμένη μεν πλην συνταγματικώς κατοχυρωμένη διάκριση των διοικητικών διαφορών σε ακυρωτικές και ουσίας.
ΙΙ. Συνοπτική παρουσίαση των προϋποθέσεων στοιχειοθέτησης ευθύνης του Δημοσίου και των ΝΠΔΔ κατά τα άρθρα 105 και 106 ΕισΝΑΚ και των συνεπειών αυτής
Με την εγγραφή σας στο περιοδικό ΔΩΡΕΑΝ πρόσβαση στις εισηγήσεις του Πανελλήνιου Νομικού Συνεδρίου.
ΤΟ ΤΡΟΧΑΙΟ ΑΤΥΧΗΜΑ ΑΣΤΙΚΑ ΚΑΙ ΠΟΙΝΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ ΤΩΝ ΕΜΠΛΕΚΟΜΕΝΩΝ ΜΕΡΩΝ Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης Νομική Σχολή Σεπτέμβριος 2019.
Για την εγγραφή σας πατήστε στο παρακάτω εικονίδιο:
Για να διαβάσετε περισσότερα παρακαλώ συνδεθείτε συμπληρώνοντας τα στοιχειά σας