facebook
Αρχική Αρθρα - Απόψεις Αρθρα - Απόψεις Αποζημίωση επί μονίμου αναπηρίας – ΑΚ 931 – Υπό Βιργινίας Περάκη, Λέκτορα Αστικού Δικαίου Νομικής Σχολής ΔΠΘ

Αποζημίωση επί μονίμου αναπηρίας – ΑΚ 931 – Υπό Βιργινίας Περάκη, Λέκτορα Αστικού Δικαίου Νομικής Σχολής ΔΠΘ

LOGO ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ ΣΥΓΚΟΙΝΩΝΙΑΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ

Αποζημίωση επί μονίμου αναπηρίας – ΑΚ 931[1]

Βιργινία Περάκη

Λέκτορας Αστικού Δικαίου Νομικής Σχολής ΔΠΘ

(Το παρών άρθρο αποτέλεσε Εισήγηση στο Πανελλήνιο Συνέδριο της Επιθεώρησης Συγκοινωνιακού Δικαίου «ΤΟ ΤΡΟΧΑΙΟ ΑΤΥΧΗΜΑ – ΠΟΙΝΙΚΗ ΚΑΙ ΑΣΤΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ ΤΩΝ ΕΜΠΕΛΚΟΜΕΝΩΝ», υπό την αιγίδα και συνδιοργάνωση της Νομικής Σχολής του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης και του Δικηγορικού Συλλόγου Ροδόπης

20-21 Σεπτεμβρίου 2019).

Η διάταξη του άρθρου 931 ΑΚ, με την οποία θα ασχοληθούμε στο πλαίσιο της παρούσας εισήγησης, παρά το λιτό και φαινομενικά σαφές γράμμα της, έχει αποδειχθεί ιδιαίτερα δυσερμήνευτη. Πρότυπό της υπήρξε κυρίως η § 1326 ABGB (= αυστριακού ΑΚ)[2], ενώ έχει υποστεί μία τροποποίηση με τον ν. 1329/1983, δηλαδή την πρώτη μεγάλη μεταρρύθμιση του οικογενειακού μας δικαίου.

 

  1. Η αρχική μορφή της ΑΚ 931 («ιδία δε εις την αποκατάστασιν γυναικός»)

Η αρχική μορφή της διάταξης είχε ως εξής: Αναπηρία ή παραμόρφωσις ην υπέστη ο παθών λαμβάνεται ιδιαιτέρως υπόψει κατά την επιδίκασιν αποζημιώσεως, εάν επιδρά εις το μέλλον αυτού, ιδία δε εις την αποκατάστασιν γυναικός.”. Υπό αυτή τη μορφή εφαρμοζόταν κυρίως σε περιπτώσεις άγαμων γυναικών, είχε, όμως, κριθεί ότι νοείται η εφαρμογή της και επί χήρων ή διαζευγμένων.[3] Βάσει αυτής γινόταν δεκτό ότι γυναίκες, οι οποίες είχαν υποστεί αναπηρία ή παραμόρφωση, είχαν αυτοτελή αξίωση αποζημίωσης, συνιστάμενη στο πέραν της κανονικής προίκας ποσό που θα χρειάζονταν, ως συμπλήρωμά της, ώστε να συνάψουν γάμο με άνδρα “ανάλογης κοινωνικής θέσης με εκείνον που θα παντρεύονταν αν δεν είχε μεσολαβήσει η αναπηρία ή η παραμόρφωση.[4] Στην αρχική του μορφή, δηλαδή, το άρθρο 931 εμφάνιζε συγγένεια προς το πλήρως καταργηθέν με τον ν. 1329/1983 άρθρο 921 ΑΚ[5], το οποίο αποσκοπούσε επίσης στην αποκατάσταση γυναίκας μετά από προσβολή της τιμής της με σαρκική συνάφεια.[6]

Οι άνδρες δεν αποκλείονταν από το πεδίο εφαρμογής της ΑΚ 931, όμως, οι αγωγές τους κατά κανόνα απορρίπτονταν ως αόριστες[7] ή μη νόμιμες[8] με την αιτιολογία ότι η αδυναμία του άνδρα να δημιουργήσει οικογένεια και η συνεπεία αυτής απομόνωσή του “δεν προκαλεί περιουσιακή ζημία αλλά μόνο ηθική βλάβη”.

Μαζί με την κατάργηση του θεσμού της προίκας απαλείφθηκε, λοιπόν, από τον Αστικό μας Κώδικα και η αναφορά στην “αποκατάσταση γυναικός”, ως αντίθετη στη συνταγματικά κατοχυρωμένη πια ισότητα των φύλων και προσβλητική για την αξία των γυναικών.[9] Επίσης, με την τροποποίηση προστέθηκε (οριστικό) άρθρο στην αποζημίωση («της») και η ισχύουσα πλέον μορφή της ΑΚ 931 είναι η εξής: “Η αναπηρία ή η παραμόρφωση που προξενήθηκε στον παθόντα λαμβάνεται ιδιαίτερα υπόψη κατά την επιδίκαση της αποζημίωσης, αν επιδρά στο μέλλον του.”.

 

  1. Η ισχύουσα μορφή της ΑΚ 931

 

Σύμφωνα, λοιπόν, με την ΑΚ 931, όπως ισχύει από το 1983, η αναπηρία ή η παραμόρφωση, αν επιδρά στο μέλλον του παθόντος, λαμβάνεται ιδιαίτερα υπόψη κατά την επιδίκαση της αποζημίωσης. Ξεκινώντας λοιπόν, όπως πάντοτε, από το γράμμα της διάταξης διαπιστώνουμε ότι αυτή αναφέρεται σε περιπτώσεις αναπηρίας ή παραμόρφωσης, δηλαδή σε βαριάς μορφής βλάβη του σώματος ή της υγείας, προβλέποντας ότι αν αυτή επιδρά στο μέλλον του παθόντος λαμβάνεται ιδιαίτερα υπόψη κατά την επιδίκαση της αποζημίωσης. Άλλωστε, σε βλάβη του σώματος ή της υγείας αναφέρονται όλες οι διατάξεις από το άρθρο 929 ΑΚ μέχρι και το εξεταζόμενο 931 ΑΚ.

α. Η “αναπηρία ή παραμόρφωση”: Τι νοείται ως αναπηρία ή παραμόρφωση δεν αποτελεί σοβαρό ερμηνευτικό πρόβλημα στο πλαίσιο της ΑΚ 931. Αυτό έχει λυθεί νωρίς, παρότι έχουν υπάρξει και κάποιες οριακές περιπτώσεις, όπως λ.χ. η σπληνεκτομή[10], που προβλημάτισαν ως προς το αν υπάγονται ή όχι στην έννοια της αναπηρίας.

Αναπηρία είναι, λοιπόν, η έλλειψη σωματικής, νοητικής ή ψυχικής ακεραιότητας. Ως ενδεικτικά παραδείγματα αναπηρίας μπορούν να αναφερθούν: ο ακρωτηριασμός[11], η τετραπληγία, η παραπληγία[12], η χωλότητα, η ύπαρξη δυσχερειών στη βάδιση, η πάρεση, η απώλεια όρασης[13], η διπλωπία[14], η ανοσμία[15], η βαρηκοΐα, η μετατραυματική επιληψία, ανοϊκά συμπτώματα (πνευματική αναπηρία) και τελικά και η αφαίρεση σπληνός[16] (λόγω του κινδύνου νόσησης από σοβαρές λοιμώξεις και σηψαιμίας).

Παραμόρφωση είναι η αλλοίωση της εξωτερικής εμφάνισης, η οποία δεν καθορίζεται αναγκαία κατά τις απόψεις της ιατρικής αλλά κατά τις αντιλήψεις της ζωής. Παραδείγματα παραμόρφωσης συνιστούν οι ουλές στο σώμα ή το πρόσωπο και η αλλοίωση της έκφρασης του προσώπου.[17] Δεν χρειάζεται πάντως, για να μπορεί να γίνει λόγος για παραμόρφωση, η βλάβη να προκαλεί αποστροφή ούτε απαιτείται να γίνεται άμεσα αντιληπτή από τους άλλους.

Κατά τις περισσότερες δικαστικές αποφάσεις είναι αναγκαία η μονιμότητα της βλάβης, αφού μια παροδική αναπηρία ή παραμόρφωση δύσκολα θα επιδρά στο μέλλον του παθόντος, όπως απαιτεί η ΑΚ 931. Αναφέρεται ότι αυτή πρέπει να είναι «κατ’ αρχήν μόνιμη και διαρκής»[18], χωρίς, ωστόσο, να αποκλείεται εντελώς από το πεδίο εφαρμογής της ΑΚ 931 η παροδική βλάβη, εφόσον συνεπάγεται απώλεια σημαντικών ευκαιριών[19], όπως μπορεί να συμβεί λ.χ. σε επαγγέλματα με όριο ηλικίας ή τον επαγγελματικό αθλητισμό.

β. Το “μέλλον”: Ως μέλλον, στο οποίο θα πρέπει να επιδρά η αναπηρία ή παραμόρφωση, νοείται γενικά η επαγγελματική, οικονομική και κοινωνική εξέλιξη του προσώπου. Θα διαπιστώσουμε, ωστόσο, παρακάτω ότι ανάλογα με το ποια άποψη ακολουθείται κάθε φορά σχετικά με την περιουσιακή ή μη φύση της αξίωσης από το άρθρο 931 ΑΚ, το βάρος πέφτει στην αντίστοιχη έκφανση του μέλλοντος του παθόντος (περιουσιακό ή ηθικό/κοινωνικό). Στην οικονομική πλευρά της ζωής (το οικονομικό μέλλον του παθόντος) δίνεται έμφαση, δηλαδή, από τις δικαστικές αποφάσεις που χαρακτηρίζουν την αξίωση από την ΑΚ 931 ως αποζημίωση για περιουσιακή ζημία.

Και έτσι περνάμε στο βασικό πρόβλημα που απασχολεί εδώ και δεκαετίες την θεωρία και τη νομολογία: Ορίζοντας η διάταξη του άρθρου 931 ΑΚ ότι η αναπηρία ή παραμόρφωση, αν επιδρά στο μέλλον του παθόντος, λαμβάνεται ιδιαίτερα υπόψη κατά την επιδίκαση της αποζημίωσης, τι ακριβώς εννοεί;

  1. Ποιας αποζημίωσης;: Η διχογνωμία θεωρίας και νομολογίας ως προς την αυτοτέλεια και τη φύση της αξίωσης από την ΑΚ 931

 

Ειδικότερα, το ερώτημα θα μπορούσε να συνοψιστεί σε δύο λέξεις: “ποιας αποζημίωσης;”. Δηλαδή, σε ποια αποζημίωση αναφέρεται η ΑΚ 931;

α. Η απάντηση που δίνει η θεωρία[20] είναι (ότι η αναπηρία ή παραμόρφωση λαμβάνεται ιδιαίτερα υπόψη κατά την επιδίκαση) “της αποζημίωσης που οριοθετεί το άρθρο 929 ΑΚ”, της αποζημίωσης, δηλαδή, για οτιδήποτε ο παθών θα στερείται στο μέλλον λόγω της αναπηρίας του. Κατά την άποψη αυτή η ΑΚ 931 αναφέρεται στην αποζημίωση προς αποκατάσταση της μελλοντικής περιουσιακής ζημίας του παθόντος και δη της αποθετικής (= μελλοντικά διαφυγόντα κέρδη). Η αποζημίωση, για την οποία γίνεται λόγος στην ΑΚ 931, θα πρέπει, λοιπόν, να θεμελιώνεται σε κάποια άλλη διάταξη. Η ΑΚ 931 δεν αποτελεί -αυτοτελή- βάση αποζημίωσης , αλλά απευθύνει απλώς νουθεσία στον δικαστή.

Με βάση το γράμμα (“κατά την επιδίκαση της αποζημίωσης … λαμβάνεται ιδιαίτερα υπόψη”) της ΑΚ 931, την θέση της ως τελευταίας διάταξης σε μια υποενότητα κανόνων (929-931 ΑΚ), από τους οποίους παράτιτλο φέρει μόνο ο πρώτος, την ιστορία της (ιδίως την τροποποίησή της με ν. 1329/1983) και τον σκοπό της, η αποζημίωση για την οποία γίνεται λόγος στο άρθρο αυτό πρέπει σύμφωνα με τη θεωρία να θεμελιώνεται σε κάποια άλλη διάταξη.[21] Η ΑΚ 931, δηλαδή, δεν ιδρύει κάποια περαιτέρω αποζημιωτική αξίωση (κι αυτό, βέβαια, μόνο σε συνδυασμό με την ΑΚ 914 θα μπορούσε να γίνει και όχι αυθύπαρκτα), αλλά επιτελεί καθοδηγητική λειτουργία, καλώντας τον δικαστή να λάβει ιδιαίτερα υπόψη την αναπηρία ή παραμόρφωση κατά τον προσδιορισμό της αποζημίωσης για περιουσιακή ζημία, η αποκατάσταση της οποίας επιβάλλεται κατ’ εφαρμογήν κάποιου άλλου άρθρου (και δη του άρθρου 929 ΑΚ -σε συνδυασμό πάντοτε με το άρθρο 914 ΑΚ). Για τη μη περιουσιακή ζημία, άλλωστε, ο παθών καλύπτεται από το άρθρο 932 ΑΚ, χωρίς να χρειάζεται οποιαδήποτε περαιτέρω μνεία, δεδομένου ότι στα ενδεικτικώς αναφερόμενα στο άρθρο 932 εδ. β’ ΑΚ έννομα αγαθά την πρώτη θέση καταλαμβάνει η υγεία. Για τον προσδιορισμό και της εύλογης χρηματικής ικανοποίησης λόγω ηθικής βλάβης η αξιολόγηση της ΑΚ 931 και η περιλαμβανόμενη σε αυτή έμφαση προς τον δικαστή δεν είναι, βέβαια, αδιάφορη, μπορεί, ωστόσο, να εκφραστεί, όπως επισημαίνεται[22], μέσω της ορθής εφαρμογής της ΑΚ 932.

Αυτή φαίνεται να είναι η γνώμη που κρατεί ακόμη στη θεωρία, με κάποιους συγγραφείς, ωστόσο, ιδίως τα τελευταία χρόνια, να διαφοροποιούνται. Για αυτοτελή λογική του “επιπλέον ποσού, κατά το οποίο αυξάνεται η αποζημίωση δυνάμει της ΑΚ 931” γίνεται λόγος στην πέμπτη έκδοση του Ενοχικού Δικαίου του Καθηγητή Σταθόπουλου, ο οποίος εντοπίζει ουσιώδη διαφορά ανάμεσα σε αυτό και τη συγκεκριμένη μελλοντική ζημία της ΑΚ 929.[23] Σε αντίθεση, δηλαδή, με την ΑΚ 929, η ΑΚ 931 δεν απαιτεί κατά την άποψή του συγκεκριμένη ζημία. Διαφορετικά, επισημαίνει, η ΑΚ 931 θα ήταν περιττή. Έτσι, “κατ’ ανάγκην το ποσό της αποζημίωσης (που θα “ληφθεί υπόψη” κατά την ΑΚ 931) θα προσδιορισθεί από τον δικαστή κατά εύλογη κρίση για τις περιουσιακής φύσης επιπτώσεις της αναπηρίας ή παραμόρφωσης”.[24]

β. Η απάντηση των δικαστικών αποφάσεων στο ερώτημα (: κατά την επιδίκαση ποιας αποζημίωσης λαμβάνεται ιδιαίτερα υπόψη η αναπηρία ή η παραμόρφωση) είναι διαφορετική. Από αυτές γίνεται δεκτό ότι η ΑΚ 931 προβλέπει κάποια άλλη, διακριτή αποζημίωση ή ακόμη -παρά την αναφορά της ΑΚ 931 σε “αποζημίωση”- κάποια ξεχωριστή (αδιευκρίνιστης φύσεως) “παροχή”. Η άποψη αυτή έχει παγιωθεί από νωρίς στη νομολογία, σε συνέχεια της ερμηνείας που γινόταν δεκτή υπό την παλαιότερη διατύπωση της ΑΚ 931, με επιστράτευση και του επιχειρήματος ότι, αν πρόκειται για την αποζημίωση του άρθου 929 ΑΚ, δεν υφίσταται λόγος ύπαρξης -και μετά τον ν. 1329/1983 διατήρησης- της διάταξης του άρθρου 931 ΑΚ, όπως αναρωτιέται, άλλωστε, ήδη και ο Καθηγητής Σταθόπουλος[25].

Αντίθετα, μερίδα της θεωρίας, ακριβώς λόγω της άποψής της ότι η ΑΚ 931 δεν θεμελιώνει κάποια περαιτέρω αξίωση, έχει θεωρήσει την διάταξη περιττή, δεδομένου ότι το άρθρο 929 ΑΚ μπορεί να καλύψει πλήρως την (αποδεικνυόμενη) περιουσιακή ζημία του παθόντος, ενώ το άρθρο 932 ΑΚ την ηθική του βλάβη. Εξάλλου, το δίκαιο της αποζημίωσης διέπεται από την αρχή της πλήρους αποζημίωσης (όση ζημία αποδεικνύεται, πρέπει να αποκατασταθεί), αλλά και την αρχή της αποκατάστασης (η αποζημίωση καταβάλλεται για την αποκατάσταση ζημίας και, επομένως, δεν νοείται αποζημίωση χωρίς ζημία).

Και παρότι ο όρος «αποζημίωση» παραπέμπει σε περιουσιακή ζημία (αφού για την ηθική βλάβη ο Αστικός Κώδικας χρησιμοποιεί τον όρο «χρηματική ικανοποίηση»[26], βλ. ΑΚ 59, 299, 932), τα πράγματα περιπλέκονται από τη φράση «λαμβάνεται ιδιαίτερα υπόψη».[27] Τι ακριβώς σημαίνει ότι κατά την επιδίκαση της αποζημίωσης «λαμβάνεται ιδιαίτερα υπόψη» η αναπηρία ή η παραμόρφωση, αφού κατά την επιδίκαση της αποζημίωσης για περιουσιακή ζημία κρίσιμο είναι το ύψος της αποδεδειγμένης ζημίας, οπότε δεν έχει κάποια διακριτική ευχέρεια ο δικαστής; Η ζημία που έχει αποδειχθεί, μόνο αυτή, αλλά και πλήρως αυτή (κατά την αρχή της πλήρους αποζημίωσης, που προαναφέρθηκε) είναι αποκαταστατέα.[28] Μήπως, όμως, ακριβώς εδώ έγκειται το πρόβλημα στην υπό εξέταση διάταξη, δηλαδή στο ότι σε κάποιες περιπτώσεις αναπηρίας διαφαίνεται μία μελλοντική ζημία, η οποία είναι εξαιρετικά δύσκολο έως αδύνατο να αποδειχθεί, οπότε το άρθρο 929 εδ. α’ ΑΚ δεν μας καλύπτει;

Βέβαια, επί διαφυγόντος κέρδους (αποθετικής ζημίας), το οποίο κατ’ ανάγκην συνδέεται με την υποθετική εξέλιξη των πραγμάτων, σύμφωνα με το άρθρο 298 εδ. β’ ΑΚ το μέτρο της απόδειξης χαλαρώνει, αφού προβλέπεται ότι «τέτοιο κέρδος λογίζεται εκείνο που προσδοκά κανείς με πιθανότητα σύμφωνα με τη συνηθισμένη πορεία των πραγμάτων ή τις ειδικές περιστάσεις και ιδίως τα προπαρασκευαστικά μέτρα που έχουν ληφθεί». Ως προς το διαφυγόν κέρδος είναι, επομένως, αρκετή η πιθανολόγηση, αφού αυτό δεν εμφανίζει τη βεβαιότητα της θετικής ζημίας. Γίνεται, ωστόσο, δεκτό ότι το κέρδος θα πρέπει να είναι πιθανό και όχι απλώς ενδεχόμενο. Εξ ου και έχει διαμορφωθεί η γνωστή νομολογία για την πρόωρη μελλοντική ζημία, στην οποία είναι αφιερωμένη η εισήγηση της Καθηγήτριας κυρίας Παντελίδου και σύμφωνα με την οποία, για να επιδικαστεί αποζημίωση για μελλοντική ζημία θα πρέπει να είναι δυνατός ο προσδιορισμός της κατά τον χρόνο της απόφασης, είτε εφάπαξ είτε κατά χρονικές περιόδους.[29] Όταν, όμως, η μέλλουσα ζημία δεν είναι απλώς μέλλουσα, αλλά η πραγμάτωσή της εξαρτάται και από άλλους αστάθμητους παράγοντες, οι οποίοι είναι ενδεχόμενο να επέλθουν στο μέλλον και των οποίων η τυχόν μέλλουσα πραγματοποίηση είναι αδύνατο να προβλεφθεί, κατά τους κανόνες της κοινής πείρας, τότε, λόγω της προωρότητας, δεν επιδικάζεται αποζημίωση και επιδικάζεται μόνο όταν γεννηθεί.[30]

Ενόψει αυτών θα μπορούσε να υποστηριχθεί ότι η ΑΚ 931 ουσιαστικά καλεί τον δικαστή να χαλαρώσει το μέτρο της πιθανολόγησης και να λάβει υπόψη του ότι η αναπηρία θα επιδράσει στο μέλλον του παθόντος, προκαλώντας του ζημία, ακόμη κι αν αυτό απλώς “ενδεχομενολογείται” και δεν πιθανολογείται.[31] Υπάρχουν περιπτώσεις αναπηρίας, λ.χ. ενός μικρού παιδιού, στις οποίες η μελλοντική περιουσιακή ζημία δεν είναι δυνατόν να αποδειχθεί ούτε κατά πιθανολόγηση, παρότι όλοι διαισθάνονται ότι η πορεία του παθόντος (και η επαγγελματική) θα επηρεαστεί δραστικά από την αναπηρία του και ότι θα ήταν διαφορετική, αν δεν είχε επέλθει αυτό το βαρύ πλήγμα.

Η ΑΚ 931 βρίσκεται στο κεφάλαιο της αδικοπραξίας. Κάνοντας λόγο για «επιδίκαση αποζημίωσης», προφανώς αναφέρεται σε περιπτώσεις στις οποίες πληρούνται οι προϋποθέσεις του άρθρου 914 ΑΚ: παράνομο (ουδείς μπορεί να αμφισβητήσει ότι συντρέχει επί αναπηρίας ή παραμορφώσεως, δηλαδή επί βαριάς προσβολής ενός τόσο σημαντικού έννομου αγαθού όσο η υγεία και η σωματική ακεραιότητα), υπαιτιότητα, ζημία και, τέλος, αιτιώδης σύνδεσμος μεταξύ ζημιογόνου γεγονότος και ζημίας. Η δυσκολία στην υπό εξέταση διάταξη του άρθρου 931 ΑΚ είναι πλέον σαφές ότι εντοπίζεται πρωτίστως στη ζημία (καθώς, επίσης, και στον αιτιώδη σύνδεσμο: αποτελεί αποτέλεσμα της αναπηρίας, για παράδειγμα, το γεγονός ότι ο παθών δεν θα καταφέρει να σπουδάσει ή ούτως ή άλλως δεν θα συνέβαινε αυτό;). Για την επιδίκαση αποζημίωσης προς αποκατάσταση ποιας ζημίας κάνει τελικά λόγο η διάταξη;

Η νομολογία μετά την τροποποίηση της διάταξης το 1983 έχει χαράξει μία σταθερή γραμμή, όντας παγιωμένη στην άποψη περί της αυτοτέλειας της αξίωσης από την ΑΚ 931. Ειδικότερα, αρχικά επικράτησε η γνώμη ότι η ΑΚ 931 θεμελιώνει αυτοτελή αξίωση για αποζημίωση προς αποκατάσταση μελλοντικής, αλλά μη προσδιορίσιμης επακριβώς περιουσιακής ζημίας, εφόσον η αναπηρία ή η παραμόρφωση επιδρά στο μέλλον του παθόντος (κυρίως στην επαγγελματική και οικονομική του ζωή) και η ζημία αυτή δεν μπορεί να καλυφθεί εντελώς με τις παροχές των άρθρων 929 και 932 ΑΚ. Για τη θεμελίωσή της έπρεπε να μνημονεύονται στην αγωγή ιδιάζοντα περιστατικά. Το άρθρο 931 ΑΚ, δηλαδή, προσφέρει κατά την θεώρηση αυτή μία εφάπαξ (κατ’ αποκοπήν) περαιτέρω αποζημίωση για τον λόγο ότι η αναπηρία ή η παραμόρφωση θα προκαλέσει στο μέλλον βάσιμες δυσχέρειες στην επαγγελματική πρόοδο του παθόντος. Σύμφωνα με τη νομολογία η διάταξη διατηρήθηκε σκόπιμα και μετά τον ν. 1329/1983, προκειμένου να καθίσταται δυνατή η θεμελίωση αυτοτελούς αξίωσης, πέραν εκείνων από τις ΑΚ 929 και το 932, όταν συντρέχουν τα απαιτούμενα “ειδικά στοιχεία”.

Τι είναι, όμως, αυτό που δεν καλύπτεται από τις ΑΚ 929 και 932; Ποια τα “ιδιάζοντα περιστατικά” που διαφοροποιούν την αξίωση της ΑΚ 931; Η θεωρία εκφράζει αμφιβολίες ως προς την ύπαρξή τους. Στον αντίποδα, προς επιστήριξη της άποψης περί αυτοτέλειας, προβάλλονται ιδίως οι περιπτώσεις ανηλίκων, που δεν έχουν εισέλθει ακόμη στην παραγωγική διαδικασία και δεν μπορούν να αποδείξουν συγκεκριμένη αποθετική περιουσιακή ζημία, ή ανέργων. Έτσι, η ΑΚ 931 φαίνεται πως προστατεύει παθόντες, στο οικονομικό μέλλον των οποίων επιδρά η αναπηρία ή η παραμόρφωση, προκαλώντας τους ζημία, η οποία δεν μπορεί να καλυφθεί από τις παροχές των άρθρων 929 και 932 ΑΚ. Εμφανίζει δε η ζημία αυτή την ιδιαιτερότητα ότι δεν μπορεί να υπολογιστεί με αυστηρά μαθηματικά μεγέθη· έτσι, δικαιολογείται η επιδίκαση κατ’ αποκοπήν αποζημίωσης, αφού ληφθούν υπόψη όλες οι δυσμενείς συνέπειες της αναπηρίας.

Όμως, η επιδίκαση αποζημίωσης (ή “παροχής”) από την ΑΚ 931 δεν περιορίζεται από τη νομολογία σε ανηλίκους ή μη εργαζομένους, αλλά επεκτείνεται και σε όσους μπορούν να αποδείξουν διαφυγόντα κέρδη και λαμβάνουν αποζημίωση και βάσει της ΑΚ 929.[32] Άρα, τι ακριβώς είναι το επιπλέον που αποζημιώνει η αξίωση από την ΑΚ 931;

γ. Εκτός από την αυτοτέλεια ή μη της αξίωσης από την ΑΚ 931, διχογνωμία υπάρχει και ως προς τη φύση της. Συγκεκριμένα, επικρατεί προβληματισμός για το αν η ΑΚ 931 αναφέρεται σε αποζημίωση προς αποκατάσταση περιουσιακής ζημίας ή σε χρηματική ικανοποίηση μη περιουσιακής ζημίας (ηθικής βλάβης) ή, ίσως, σε κάτι “ενδιάμεσο”. Στο ζήτημα αυτό η νομολογία κάθε άλλο παρά σταθερή μπορεί να χαρακτηρισθεί, όπως θα φανεί από κάποιες χαρακτηριστικές αποφάσεις, οι οποίες παρουσιάζονται αμέσως παρακάτω.[33] Στην δε θεωρία φαίνεται να κυριαρχεί η άποψη ότι η (μη αυτοτελής, κατά την προεκτεθείσα κρατούσα σε αυτή γνώμη) αποζημίωση στην οποία αναφέρεται η ΑΚ 931 δεν είναι άλλη από εκείνη που οριοθετείται από την ΑΚ 929, δηλαδή αποζημίωση για μελλοντική περιουσιακή ζημία. Υπάρχουν, ωστόσο, και κάποιες φωνές, οι οποίες, όπως θα δούμε[34], επιχείρησαν να προσεγγίσουν την διάταξη του άρθρου 931 ΑΚ ως προβλέπουσα αξίωση για ικανοποίηση (ειδικής μορφής) ηθικής βλάβης.

  1. Οι αμφιταλαντεύσεις της νομολογίας και κάποιες αποφάσεις-σταθμοί στην εξέλιξή της……..      

    LOGO ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ ΣΥΓΚΟΙΝΩΝΙΑΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ

    Με την εγγραφή σας στο περιοδικό ΔΩΡΕΑΝ πρόσβαση στις εισηγήσεις του Πανελλήνιου Νομικού Συνεδρίου. 

    ΤΟ ΤΡΟΧΑΙΟ ΑΤΥΧΗΜΑ ΑΣΤΙΚΑ ΚΑΙ ΠΟΙΝΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ ΤΩΝ ΕΜΠΛΕΚΟΜΕΝΩΝ ΜΕΡΩΝ Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης Νομική Σχολή Σεπτέμβριος 2019.

    Για την εγγραφή σας πατήστε στο παρακάτω εικονίδιο:

    ΣΥΝΔΡΟΜΗ ΣΤΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΚΑΝΤΕ ΕΓΓΡΑΦΗ

                                                                                                                                                    

BANNER-LINKEDIN

Για να διαβάσετε περισσότερα παρακαλώ συνδεθείτε συμπληρώνοντας τα στοιχειά σας